Kişilik Bozukluğu

Kişilik Bozuklukları Nedir?

Kişilik bozukluğu, bireylerin düşünce, duygu, davranış ve ilişki biçimlerinde sürekli ve kalıcı bir sapma veya anormalite sergileyen bir psikiyatrik bozukluktur. Bu bozukluklar, kişinin yaşamını, işlevselliğini ve ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilir. Kişilik bozuklukları, genellikle genç yetişkinlik döneminde belirginleşir ve daha sonra yaşam boyu devam edebilir.

Kişilik bozuklukları, Amerikan Psikiyatri Birliği (DSM-5) ve Dünya Sağlık Örgütü (ICD-10) gibi tanı kılavuzları tarafından çeşitli alt türler veya kümeler (cluster) altında sınıflandırılır. Bu alt türler, belirli kişilik özellikleri ve davranış kalıpları temelinde gruplandırılırlar.

DSM-5′ e göre kişilik bozukluklarını üç ana kümeye ayırabiliriz:

1. Cluster A (Tuhaflık Kümeleri): Bu kümeye paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları dahildir. Bu bozukluklar genellikle tuhaf, eksantrik veya paranoid davranışları içerir.
2. Cluster B (Dramatik-Duygusal Kümeler): Bu kümeye borderline kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu, antisosyal kişilik bozukluğu ve histrionik kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları dahildir. Bu bozukluklar, dramatik, duygusal veya düşüncesiz davranışları içerir.
3. Cluster C (Korku ve Kaygı Kümeleri): Bu kümeye obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, kaçınma veya bağımlı kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları dahildir. Bu bozukluklar, genellikle endişeli ve korkulu davranışları içerir.

Kişilik Bozukluğu Ve Normal Kişilik Özellikleri Arasındaki Farklar

Kişilik bozuklukları ve normal kişilik özellikleri arasındaki farklar, temel olarak kalıcılık, ciddiyet ve kişinin işlevselliğindeki etki açısından belirginleşir. İşte bu iki kavram arasındaki farkların bazı anahtar noktaları:

1. Kalıcılık:
   • Normal kişilik özellikleri, kişinin tipik ve istikrarlı davranışlarını, düşünce kalıplarını ve duygusal tepkilerini tanımlar. Bu özellikler insanın genel kişiliğinin bir parçasıdır ve zaman içinde tutarlıdır.
   • Kişilik bozuklukları ise bu normal kişilik özelliklerinden sapmalar veya sapmaların belirgin ve kalıcı bir şekilde sürdüğü durumları ifade eder. Bu sapmalar, genellikle en az altı ay veya daha uzun bir süre boyunca sürekli olarak gözlemlenir.
2. Ciddiyet:
   • Normal kişilik özellikleri, kişinin genel adaptasyonunu ve işlevselliğini etkilemeyebilir. Bu özellikler kişinin yaşamını, ilişkilerini ve işini olumlu bir şekilde etkileyebilir.
   • Kişilik bozuklukları ise ciddi bir sıkıntıya, işlevsellik kaybına veya kişinin kendine veya başkalarına zarar vermesine yol açabilir. Bu bozukluklar, kişinin yaşamını zorlaştırabilir ve ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
3. Tedavi İhtiyacı:
   • Normal kişilik özellikleri, kişinin yaşamını geliştiren veya kişisel büyümesini destekleyen niteliklere sahiptir. Bu tür özellikler için tedavi genellikle gerekli değildir.
   • Kişilik bozuklukları, psikoterapi (terapi) veya ilaç tedavisi gerektirebilir. Bu bozukluklar, kişinin yaşamını ve işlevselliğini ciddi şekilde etkilediği için profesyonel yardım almak önemlidir.
4. Sosyal ve İşlevsel Etki:
   • Normal kişilik özellikleri, kişinin genellikle sosyal ve mesleki ilişkilerde uyumlu ve sağlıklı olmasına yardımcı olur.
   • Kişilik bozuklukları, kişinin sosyal ve mesleki işlevselliğini olumsuz etkileyebilir. Bu bozukluklar, kişinin iş yerinde, ailede veya arkadaşlık ilişkilerinde zorluklar yaşamasına yol açabilir.

Kişilik bozukluklarıyla başa çıkmak zorlu bir süreç olabilir, ancak bu tür bozukluklarla yaşayan bireyler için ve onları destekleyenler için bazı etkili stratejiler bulunmaktadır. İşte kişilik bozukluklarıyla başa çıkmak için öneriler:

1. Profesyonel Yardım Alın: Kişilik bozuklukları genellikle profesyonel bir terapistin yardımını gerektirir. Terapist, bireyin belirtilerini değerlendirebilir ve uygun tedavi yaklaşımlarını önerir. Psikoterapi (terapi) sıkça kullanılan bir tedavi yöntemidir.
2. İlaç Tedavisi: Bazı kişilik bozuklukları için ilaç tedavisi önerilebilir, özellikle belirli semptomları yönetmeye yardımcı olabilir. İlaç tedavisi, bir psikiyatrist tarafından yönlendirilmelidir.
3. Kendine Bakım: Kendinize iyi bakmak, stresi azaltabilir ve duygusal dengeyi destekleyebilir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve yeterli uyku önemlidir.
4. Stres Yönetimi: Stres, kişilik bozukluğu semptomlarını artırabilir. Stres yönetimi teknikleri, rahatlama egzersizleri ve meditasyon gibi stratejiler, stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
5. Duygu Düzenleme Becerileri: Duygusal düzenleme becerileri öğrenmek, duygusal patlamaları ve krizleri önlemeye yardımcı olabilir. Bu beceriler, terapi süreci sırasında öğrenilebilir.
6. Sosyal Destek: Aile, arkadaşlar ve destek grupları, kişilik bozukluklarıyla başa çıkmada önemlidir. Sosyal destek, izolasyonu azaltabilir ve destek sağlayabilir.
7. Olumlu İletişim: Kendinizi ve duygusal ihtiyaçlarınızı ifade etme becerilerini geliştirmek önemlidir. Sağlıklı iletişim, ilişkilerinizi güçlendirebilir.
8. Kendini Kabul: Kendinizi olduğunuz gibi kabul etmek, kişilik bozukluğuyla başa çıkmanın önemli bir parçasıdır. Kendinizi eleştirmek yerine, kendinizi anlamaya ve kabul etmeye odaklanın.
9. Hedef Belirleme: Küçük hedefler belirlemek ve bunlara ulaşmak, kişilik bozukluklarıyla başa çıkmada yardımcı olabilir. Başarılarınızı kutlayın ve kendinize güveninizi artırın.
10. Kriz Durumları İçin Planlama: Kriz anlarında ne yapmanız gerektiğini önceden planlayın. Acil durumlar için iletişim bilgileri ve destek kaynaklarına sahip olun.

Kişilik bozuklukları testleri, genellikle profesyonel bir sağlık uzmanı tarafından uygulanan ve kişinin kişilik yapısını değerlendirmeye yardımcı olan özel değerlendirme araçlarıdır. Bu testlerin amacı, kişilik bozukluğu olasılığını belirlemek ve hangi tür kişilik bozukluğunun mevcut olduğunu anlamaktır. İşte bazı yaygın kişilik bozuklukları testleri:

1. Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (MMPI): MMPI, genel bir kişilik envanteridir ve kişilik bozuklukları dahil birçok psikiyatrik sorunu değerlendirmek için kullanılır. Bu test, birçok alt ölçüm ile birlikte kişilik bozukluklarını tanımlamak için kullanılabilir.
2. Millon Kişilik Testi (MCMI): MCMI, kişilik bozuklukları ve diğer psikopatolojileri değerlendirmek amacıyla kullanılan bir testtir. Bu test, kişinin kişilik yapısını ve davranışsal özelliklerini ölçmek için kullanılır.
3. Rorschach Testi: Rorschach testi, kişinin inkar ve bilinçdışı düşüncelerini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılır. Bu test, inkar ve baskı süreçlerini incelemek için kullanışlıdır ve bazı kişilik bozukluklarının belirlenmesine yardımcı olabilir.
4. TAT (Tematik Algı Testi): TAT, kişinin düşünce yapısını ve kişisel ilişkilerini incelemek amacıyla kullanılır. Bu test, kişinin iç dünyasını anlamak için resimlerle çalışır.
5. SCID (Yapılandırılmış Klinik Görüşme Dergisi): SCID, klinik bir değerlendirme aracıdır ve bir kişinin belirli bir kişilik bozukluğu tanısını kesinleştirmeye yardımcı olabilir. Genellikle kapsamlı bir klinik görüşme sırasında kullanılır.

Bu testler, yalnızca lisanslı bir sağlık uzmanı tarafından kullanılmalıdır ve tanı için tek başlarına yeterli değildir. Genellikle, diğer klinik gözlemler ve röportajlarla birleştirilirler. Kendi kendine tanı koymak yerine, kişilik bozukluğu şüphesi taşıdığınızda bir uzmanla iletişime geçmek daha iyidir. Bu testler, bir uzmanın kişiliğinizi daha iyi anlamasına yardımcı olabilir ve uygun tedavi planının belirlenmesine yardımcı olabilir.